វិភាគ៖ បេសកកម្មអឺរ៉ុបលើកនេះមានឥទ្ធិពលដល់ការផ្សះផ្សាជាតិនៅកម្ពុជាទេ?
ភ្នំពេញ៖ តំណាងសហភាព អឺរ៉ុបបានមកបំពេញបេសកកម្ពុជា លើកទី២នៅក្នុងឆ្នាំនេះ ដើម្បីស្វែងរកការពិត ពីស្ថានភាព សិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅកម្ពុជា ក្រោយពីខ្លួនប្រកាសរាប់ថ្ងៃ ថយក្រោយ លើវិធានការព្យួរ ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ដើម្បីដាក់សម្ពាធ ទៅរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឱ្យស្តារ ប្រជាធិបតេយ្យ ឡើងវិញ។
ដំណើរមកកាន់ កម្ពុជាលើកទី២របស់គណៈប្រតិភូអឺរ៉ុប ពេលនេះ ក៏ជាការស្វែងរកការពិត ចុងក្រោយសម្រាប់ការវាយតម្លៃជំហានដំបូងពីចំណាត់ថ្នាក់ថា ត្រូវដក ឬមិនដក EBA ពីកម្ពុជា ក្នុងរយៈ១៨ខែនៃនិតិវិធីរបស់ខ្លួន។
ជាការកត់សម្គាល់ វិធានការរបស់សហភាពអឺរ៉ុបនេះ កើតឡើងក្រោយពីប្លុកលោកសេរីមួយនេះ ទាមទារឱ្យដោះលែងអតីតមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា ទម្លាក់បទចោទមន្ត្រី ១១៨នាក់ ត្រូវរៀបចំការបោះឆ្នោតឡើងវិញតាមយន្តការប្រជាធិបតេយ្យ ដោយមានគណបក្សប្រឆាំងចូលរួម ជាដើម គ្មានការឆ្លើយតបជាវិជ្ជមានពីបក្សកាន់អំណាច។
សហភាពអឺរ៉ុបជាទីផ្សារធំសម្រាប់កម្ពុជានាំទំនិញគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែអាវុធទៅលក់នៅទីនោះដោយរួចពន្ធ។ ទីផ្សារនេះ កម្ពុជាចំណេញប្រាក់ជិត ៧០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ។
សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរកម្ពុជាធ្លាប់បង្ហាញក្តីបារម្ភថា ការបាត់បង់ EBA អាចនឹងប៉ះពាល់ដល់កម្មករក្នុងវិស័យកាត់ដេរជាង ៧០ម៉ឺននាក់ និងពលរដ្ឋខ្មែរជាង ២លាននាក់ដោយប្រយោល។
ភាពចម្រូងចម្រាសនៃវិធានការដក EBA នេះ បង្កើតជាសំណួរថា តើបេសកកម្មអឺរ៉ុបលើកនេះមានឥទ្ធិពលដល់ការផ្សះផ្សាជាតិនៅកម្ពុជាទេ?
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា វិភាគថា វត្តមានរបស់អឺរ៉ុបលើកនេះ ក៏ដូចលើកមុនដែរ ទំនងជាគ្មានឥទ្ធិពលដល់បក្សកាន់អំណាចឱ្យវិលទៅរកការផ្សះផ្សាជាតិទេ ដោយថា គណបក្សកាន់អំណាចទំនងជាដឹងមុនថា ការដែលអឺរ៉ុបទាមទារឱ្យដោះលែងលោក កឹម សុខា និងតម្រូវឱ្យបោះឆ្នោតឡើងវិញតាមយន្តការប្រជាធិបតេយ្យដោយមានបក្សប្រឆាំងចូលរួមឡើងវិញ ជាគ្រោះថ្នាក់អំណាចរបស់ខ្លួន។
លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា មានប្រសាសន៍ថា៖ «ឆ្លើយតបទៅនឹងការទាមទាររបស់សហគមន៍អឺរ៉ុបបានន័យថា វាបើកលទ្ធភាពឱ្យគណបក្សផ្សេងៗ ដូចជា គណបក្សប្រឆាំងហ្នឹងអាចធ្វើសកម្មភាពអីឡើងវិញ វាអាចធ្វើឱ្យគណបក្សកាន់អំណាចថមថយ ឬក៏អាចឈានទៅរកការផ្លាស់ប្តូរ បាត់បង់ប្រជាប្រិយភាពរបស់អ្នកដឹកនាំ ធ្វើឱ្យមេដឹកនាំកាន់អំណាចមានការបារម្ភ»។
អ្នកវិភាគវ័យក្មេង កញ្ញា លី ស្រីស្រស់ និយាយថា ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងនយោបាយ គ្មានអ្វីប្រសើរឡើងទេ បើទោះបីជាគណៈប្រតិភូអឺរ៉ុបបានមកស្វែងរកការពិតកាលពីខែមីនា។
ប៉ុន្តែ អ្វីដែលបានកើតឡើងផ្ទុយទៅនឹងសហភាពអឺរ៉ុបចង់បាន គឺអតីតមន្ត្រីបក្សប្រឆាំងមួយចំនួន រងការគំរាមកំហែងកាន់តែខ្លាំង តាមរយៈតុលាការកោះហៅទៅសាកសួរដោយផ្អែកលើសកម្មភាពកន្លងទៅ។
អ្នកវិភាគវ័យក្មេងរូបនេះ វិភាគថា សញ្ញានេះហាក់បង្ហាញថា បក្សកាន់អំណាចទំនងជាបានត្រៀមខ្លួនមិនទទួលយកសម្ពាធនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មនេះជាថ្នូរនឹងការផ្សះផ្សាជាតិទេ ប៉ុន្តែ កញ្ញាចាត់ទុកល្បែងនយោបាយនេះថា គ្រោះថ្នាក់សម្រាប់ប្រទេសជាតិ។
កញ្ញា លី ស្រីស្រស់ ប្រាប់ថា៖ «ឧទាហរណ៍ថា យើងនៅតែរក្សាអ៊ីចឹង ហើយសហភាពអឺរ៉ុបនៅតែដាក់ទណ្ឌកម្មណាមួយដែលទណ្ឌកម្មនោះវាជាហានិភ័យដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា រដ្ឋាភិបាលខ្លួនឯងក៏ចាញ់ប្រៀបទៅលើល្បែងនយោបាយបែបនេះដែរ មានន័យថា មួយចានទឹកមួយចានគោក»។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក គឹម សុខ វិភាគថា ដំណើរមកកាន់កម្ពុជាជាលើកទី២ របស់តំណាងសហភាពអឺរ៉ុបនេះ លោកថា គ្មានឥទ្ធិពលដល់ការសម្រេចចិត្តរបស់រដ្ឋាភិបាលទេ ដោយថា គណបក្សកាន់អំណាចទំនងជាដឹងមុនថា ប្រជាធិបតេយ្យបែបអឺរ៉ុបជាការគំរាមកំហែងដល់ការគ្រប់គ្រងអំណាចរបស់ខ្លួន។
លោក គឹម សុខ ថា៖ «ការធ្វើតាមសហភាពអឺរ៉ុប ដោះលែងលោក គឹម សុខា នៅពេលនេះអាចធ្វើឱ្យលោក កឹម សុខា សល់ពេលគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការពង្រឹងគណបក្សប្រឆាំងឡើងវិញក្នុងការប្រកួតប្រជែង។ បើដូច្នេះ នេះជាផ្លូវគំរាមកំហែងធំណាស់ដល់អំណាចរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាអ្វីដែលលោក ហ៊ុន សែន មិនចង់ឃើញដាច់ខាត។ ម៉្លោះហើយយុទ្ធសាស្ត្ររបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺបណ្តែតបណ្តោយឱ្យស្ថានភាពបែបនេះនៅទាល់ច្រកបែបហ្នឹងសិន»។
យ៉ាងនេះក្តី លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន អះអាងជាសាធារណៈប្រាប់ទៅរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស លោក ប្រាក់ សុខុន អំឡុងខែមិនាកន្លងមក ថា កង្វល់របស់បរទេសមិនមែនជាបន្ទាត់នយោបាយរបស់កម្ពុជាទេ។
អ្នកជំនាញគោលនយោបាយ និងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកការទូត និងកិច្ចការពិភពលោកនៃមហាវិទ្យាល័យ Occidental សហរដ្ឋអាមេរិក លោក អៀ សុផល មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន នឹងមិនទទួលយកលក្ខខណ្ឌរបស់សហភាពអឺរ៉ុបនេះទេ ខណៈបក្សកាន់អំណាចបានបង្ហាញយុទ្ធសាស្ដ្រច្បាស់លាស់រួចទៅហើយ គឺការពឹងផ្អែកទៅលើប្រទេសកុម្មុយនីស្ដចិនទាំងស្រុង។ ប៉ុន្តែ លោកបារម្ភថា កម្ពុជានឹងត្រូវជួបបញ្ហាប្រឈមខ្លាំង ប្រសិនបើសេដ្ឋកិច្ចរបស់ចិនជួបវិបត្តិ។
ទាក់ទិនទៅនឹងកម្តៅនយោបាយនេះ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិចំនួន ៨៥នៅថ្ងៃចន្ទនេះ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមស្នើដល់គ្រប់ថ្នាក់ដឹកនាំ និងពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូបឱ្យចូលរួមការពារ និងលើកតម្កើងនូវស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាឡើងវិញ។
សេចក្តីថ្លែងការរួមបញ្ជាក់ថា ការជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលគោរពច្បាប់កំពូលរបស់កម្ពុជានេះ ដើម្បីបញ្ចៀសទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច និងអស្ថិរភាពសង្គម និងទប់ស្កាត់កុំឱ្យកម្ពុជាវិលទៅរកភាពវិនាសកម្មដូចពីអតីតកាល ។
